شیوه تدریس زبان انگلیسی همچنان ناصحیح است

پیشرفت لحظه ای علم و فناوری و همچنین شبکه های مختلف اجتماعی که ارتباط میان افراد را بدون وجود مرزی به یکدیگر نزدیک می کند مفهوم «دهکده جهانی» را ایجاد کرد. مکانی که در آن فاصله زمانی و مسافتی معنا ندارد و انسان قادر است از اطلاعات و اخبار روزمره در هر نقطه از جهان به سرعت با خبر شود. زبان مشترک این دهکده نیز شاید به دلیل در دست بودن قدرت صاحبان وسایل ارتباط جمعی که به زبان انگلیسی سخن می گویند، باعث فراگیری این زبان شد.

به گزارش اطلس خبر، امروزه زبان انگلیسی، زبان مادری 360 میلیون فرد در کشورهایی نظیر ایالات متحده، انگلستان، استرالیا ، ایرلند و ... است و به دلیل نفوذ سیاسی و فرهنگی این کشورها از سده هجدهم تا به امروز، زبان دوم نزدیک به 800 میلیون نفر در دنیا است. حوزه نفوذ این زبان در دنیا به تجارت، ارتباطات و آموزش گسترش یافته، به طوری که میلیون ها نفر دیگر در دنیا به دنبال یادگیری این زبان هستند. مردم این کشورها انگلیسی را مانند زبان مادر خود مسلط هستند و شاید در کادر آموزشی هیچ کشوری بحث شیوه تدریس زبان انگلیسی دغدغه مسئولان آموزشی نباشد.

اما در ایران که به لحاظ موقعیت سیاسی و هم استفاده از وسایل ارتباط جمعی در آن ایجاب می کند تا هم زمان با دنیا گام برداشته شود، نیاز به فراگیری زبان امری مهم تلقی می شود. شاید هیچ کشوری به اندازه ایران، موسسه و مراکز آموزشی زبان انگلیسی که هر یک ادعایی در خلاقیت و ابتکار فرارگیری زبان دارند، فعال نباشد. در ایران، زبان انگلیسی از دوره راهنمایی تا پایان فارغ التحصیلی به دانش آموزان، آموزش داده می ‌شود اما شلوغی آموزشگاه‌ های زبان نشان می ‌دهد که تدریس زبان در نظام تعلیم و تربیت موفقیت چندانی نداشته است.

این در حالی است که بهترین زمان برای آموزش زبان بیگانه از زمانی است که کودک خواندن و نوشتن زبان مادری را فرا می گیرد. براین اساس محققان معتقد هستند که دریچه یادگیری زبان دوم در مغز انسان هیچ گاه بسته نمی شود و تا سن بلوغ نیز قابل انعطاف است. در ایران 9 تا 10 سالگی و در پایه سوم ابتدایی و آشنایی کودک با خواندن و نوشتن فارسی آغاز می شود، ولی مدرسه هنوز برنامه ای برای اضافه کردن زنگ زبان به برنامه آموزشی آنان ندارد.

اغلب دانش آموزان از یادگیری زبان فراری هستند و از آنجایی که بحث معانی کلمه و عبارت ها برای دانش آموزان ساده تر از یادگیری دستور زبان است دانش آموزان سعی می کنند تا با حفظ کردن معانی، نمره مطلوبی به دست آورند.

مینا.خ، که نزدیک به 20 سال را در زمینه کتابداری در برخی مدارس دخترانه سپری کرده است، درباره بی‌علاقگی و فرار دانش آموزان از زبان انگلیسی می گوید: «زمانی که به اجبار و صرفا برای رفع تکلیف، برنامه آموزشی در زمان بندی تحصیل دانش آموزان گنجانده می شود و از همه مهم تر زمان اندکی در طول هفته برای آن نیز درنظر گرفته می شود طبیعی است که دانش آموزان زبان بیگانه، عربی، انگلیسی و ...، را درک نکنند و علاقه ای هم به آموختن آن نداشته باشند.»

او ادامه می دهد که زمان بندی و نحوه تدریس یکی از دلایل آن است. دلیل بعدی که دانش آموز زبان را درک نمی کند این است که اغلب کتاب های آموزشی زبان انگلیسی که در مدارس تدریس می شوند ترجمه هستند و در تدریس دوباره به زبان فارسی ترجمه می شوند و همین چرخش باعث گنگی می شود.

او درباره علاقه مندی دانش آموزان به زبان انگلیسی که جنبه آموزشی نیز دارد توضیح داد که در کتابخانه مدرسه کتاب داشتان هایی که در روایت آنها نکات آموزسی را برای کودکان و هنوجوانان بیان کرده است، قرار داده اند و اغلب دانش آموزانی که با او در ارتباط هستند از این کتاب ها استقبال کرده اند. او می گوید که این روش می تواند در مدارس دیگر نیز همگانی شود.

بر اساس گفته های این کتابدار، در مهرماه سال 92، مدیر گروه زبان‌های خارجی دفتر تالیف کتاب‌ های درسی گفت: کتاب‌ های زبان ۲۷ سال بود که تغییر نکرده بودند اما با تغییر رویکرد و روش‌ های تدریس تقویت مکالمه را مدنظر داریم و از همان جلسه نخست الفبا را آموزش نمی ‌دهیم.

6 سال آموزش زبان انگلیسی در مدارس هیچ فایده مثبتی را برای دانش‌آموزان نداشت و مسئولان آموزش و پرورش نیز به این باور رسیده‌ اند که روش ‌های آموزش زبان انگلیسی، کارآمدی لازم را ندارد و به همین دلیل است که اغب فارغ ‌التحصیلان مدارس، ابتدایی ترین کلمات زبان را نمی ‌دانند.شاید به همین دلیل است که اغلب خانواده‌ ها احساس نیاز می ‌کنند تا دانش آموزان خود را در موسسات زبان خصوصی آن هم با صرف هزینه‌ های سنگین ثبت‌ نام کنند.

علوی مقدم، در گفت وگوی خود با خبرنگار تسنیم به این موضوع اشاره می کند که کتاب های قدیمی که پیش از این تدریس می شد به دلیل تمرکز بر گرامر کارایی لازم را نداشتند و همین امر باعث بی علاقگی دانش آموزان نسبت به یادگیری آن می شد. او همچنین گفته بود که کتاب های جدید را با هدف تقویت مکالمه دانش آموزان طراحی کرده‌اند اما هیچ گاه نمی توانند مدعی شوند دانش آموز بعد از هفت سال آموزش زبان بتواند به خوبی مکالمه کند.

امیر.ب که از مدرسان زبان انگلیسی و همچنین از کارشناسان تدریس زبان در یکی از آموزش گاه های معتبر زبان انگلیسی است در رابطه با اهمیت فراگیری دستور زبان از شروع آموزش می گوید که در آموزش زبان بیگانه، خواه انگلیسی، عربی، فرانسه و دیگر زبان ها به دلیل اینکه هیچ پیشس زمینه ای از آن در ذهن وجود ندارد و متقابلا قابل درک نیست نمی توان از شروع صرفا با مکالمه آموزش را انجام داد.

او معتقد است که برای شروع آموزش زبان باید به دستور زبان و شیدن توجه شود چرا که درک زبان از طریق گوش دادن و هم زمان فراگیری دستور زبان نتیجه مثبتی در مورد آموختن زبان آموز ایفا می کند.

او توضیح می دهد که دلیل این امر آن است که یک کودک فارسی زبان از بدو تولد با شنیدن صدای اطراف وقتی به سن مورد نظر می رسد می تواند صحبت کند و در دوره ابتدایی و راهنمایی با فراگیری دستور زبان فارسی با زبان مادر خود آشنا می شود. همین امر ولی به صورت هم زمان باید برای آموزش زبان انگلیسی به کار رود. 

از سویی هرساله مبالغ زیادی صرف آموزش زبان انگلیسی در نظام آموزشی ایران می‌ شود، اما نتیجه ‌ای كه باید در یادگیری پدید آید، چندان مطلوب نیست. آمارها تا دی ماه سال 88 نشان می ‌دهد كه كم ‌تر از پنج ‌درصد ایرانی ‌ها می ‌توانند به زبان انگلیسی صحبت كنند و بیش از 92درصد از داوطلبان ورود به دانشگاه‌ ها كم‌ تر از 10درصد تست ‌های مربوط به درس زبان انگلیسی را درست جواب می ‌دهند. این موارد نشان می ‌دهد كه نظام برنامه ‌ریزی آموزش زبان در ایران با معضلات جدی روبه‌رو است. 

دكتر علی ایمانی، مدرس زبان انگلیسی در دانشگاه، در این مورد می ‌گوید:«در اكثر مدارس تدریس زبان با نوشتن الفبای انگلیسی و خواندن از روی كتاب آغاز می ‌شود. درحالی كه بر اساس توصیه زبان شناسان، یادگیری زبان دوم با یادگیری همزمان مهارت‌ های چهارگانه گوش دادن، صحبت كردن، خواندن و نوشتن همراه است كه اگر ترتیب و تمام جوانب آن مورد توجه قرار نگیرد، یادگیری صورت نمی‌ گیرد.»

او توضیح می دهد که سال‌ ها است كه زبان انگلیسی به عنوان زبان دوم در مقاطع راهنمایی و دبیرستان تدریس می ‌شود،اما بعد از گرفتن دیپلم دانش آموزان به ندرت می ‌توانند انگلیسی حرف بزنند، چرا؟ مهم ‌ترین دلیل این امر این است كه روش تدریس زبان در مدارس ما یك روش قدیمی و بدون بازده است و اگر ما‌ سالها هم با همین رویه پیش برویم، هیچ تغییری در كیفیت یادگیری دانش‌آموزان پیدا نخواهد شد. در این روش جز صرف منابع مالی و انسانی فراوان، سود دیگری عاید دانش آموزان و جامعه نخواهد شد. چون این روشی منسوخ و غیركاربردی است و هم اكنون در دنیا از روش ‌های جدیدتری برای یادگیری زبان دوم استفاده می ‌شود. در حال حاضر در سیستم ‌های آموزش زبان بر استفاده از روش‌ های سمعی و بصری تاكید می‌ كنند، كه یكی از دلایل ناموفق در آموزش زبان همین مورد است.

به گفته ایمانی، این ضعف مختص مدارس نیست، بلكه در سطح دانشگاه‌ ها نیز چنین امكاناتی وجود ندارد. طبیعی است كه اگر از امكاناتی نظیر آزمایشگاه استفاده كنیم، قدرت زبان‌آموزی بالاتر می‌ رود. باید به اولویت‌ ها در برنامه‌ ریزی آموزشی توجه شود تا این هدف به نتیجه برسد. اما اگر به جای كمی ‌نگری، به توان‌مندی ‌ها و كیفیت آموزش توجه شود، در این صورت هرگونه سرمایه ‌گذاری چه در مقطع متوسطه و چه در سطح دانشگاه به نتایج و اهداف مطلوب می ‌رسد.

یک دانشجوی رشته مدیریت برنامه ریزی آموزشی در یک تحقیق که به آسیب شناسی آموزش زبان در مدارس ایران پرداخته است، از جمله ضعف های آموزشی زبان را نامناسب بودن محتوای کتب درسی، ضعف معلمان درزبان وآموزش آن، کمبود ساعات اختصاص داده شده به این درس، الویت ندادن به آموزش ویادگیری زبان دوم، شروع آموزش زبان در زمان نامناسب، رعایت نکردن مراحل یادگیری و کاستی‌های موجود در کلاس‌ها، می داند.

او یکی از راه حل های مناسب برای رفع مشکلات آموزشی موجود را الگوبرداری سنجیده ومناسب ازروش ها و برنامه های آموزشی کشورهای موفق در زمینه آموزش زبان دوم (انگلیسی)می داند.

با اینکه رییس جموری ایران، در اردیبهشت ماه امسال بر توجه به آموزش زبان انگلیسی در مدارس تاکید داشتند اما همچنان ضعف هایی حتی در روش های جدید که اعلام شده است ضعف هایی وجود دارد.