«اینکه بتونی یه گوشی بخری و پولش رو کم‌کم بدی، حس خوبی می‌ده؛ حس اینکه هنوز هم می‌تونی برای خودت خرج کنی، هنوز زندگی از دست نرفته.» این روایت یکی از کاربران شبکه‌های اجتماعی از تجربه خرید اقساطی است. تجربه‌ای که حالا، در شرایط جهش قیمت‌ها و کوچک شدن سبد معیشت خانوار، دیگر فقط یک آپشن نیست؛ بلکه برای بسیاری، تنها راه بقاست.
رشد 125 درصدی خرید اقساطی آنلاین
در دو سال اخیر، فروش اقساطی از فروشگاه‌های سنتی فراتر رفته و به‌سرعت وارد پلتفرم‌های دیجیتال شده است؛ از دیجی‌کالا و اسنپ تا فروشگاه‌های کوچک‌تر. فرایند اعتبارسنجی ساده، تحویل سریع و شعارهایی مثل «فقط با کارت ملی، بدون چک و ضامن» این پلتفرم‌ها را جذاب کرده است.
بررسی‌های اقتصادنیوز نشان می‌دهد تنها یکی از این پلتفرم‌ها از ابتدای سال 1404 تا ابتدای خردادماه، رشد 125 درصدی در سفارش‌ها داشته است همچنین در اردیبهشت‌ماه، بیش از 6.6 میلیون کالا در یکی از این سامانه‌ها جستجو شده و صفحات آن بیش از 107 میلیون بار بازدید شده‌اند.
نکته مهم اینجاست که خرید اقساطی دیگر فقط برای کالاهای لوکس نیست. گوشی دانش‌آموزی، یخچال، لپ‌تاپ، حتی بسته‌های مواد غذایی به شکل قسطی فروخته می‌شوند. مردم برای نیازهای اساسی، به تسهیلات پلتفرمی وابسته شده‌اند. اما این روند در آینده می‌تواند تبعات سنگینی داشته باشد.
قسطی‌کردن همه‌چیز؛ مسیری که به رفاه ختم نمی‌شود
کارشناسان هشدار می‌دهند که این الگوی مصرف، اگرچه در کوتاه‌مدت باعث حفظ جریان خرید می‌شود، اما در بلندمدت بدهی خانوارها را متورم می‌کند.
«صادق سپندارند»، کارشناس اقتصادی به «اقتصادنیوز» می‌گوید:این مدل خرید، در غیاب سیاست‌های حمایتی واقعی، به یک مسکن روانی تبدیل شده است. اما نتیجه‌اش طبقه‌ای آسیب‌پذیر و بدهکار است که نه رفاه دارد، نه ثبات اقتصاد.»
صدای کاربران: بین تسکین موقت و فشار ماندگار
در کامنت‌ها و شبکه‌های اجتماعی اما تضادی محسوس دیده می‌شود. کاربری می‌نویسد: «اگه قسطی نبود، باید قید کارم رو می‌زدم چون لپ‌تاپم خراب شده بود.» اما دیگری می‌نویسد: «اون‌قدر قسط دارم که آخر ماه حتی پول کرایه هم نمی‌مونه.»
به طور کلی سه عامل، بیشتر از بقیه مورد توجه کاربران خرید اقساطی قرار گرفته:
- فرایند ساده خرید
- حذف چک و ضامن
- تنوع قیمت‌ها
اما یک نقطه‌ضعف مهم هم در بین نظرات آن‌ها وجود دارد: سودهای بالا، بدون شفاف‌سازی کافی.
فردین یزدانی: موتور اصلی خرید قسطی «فقر» است، نه «نمایش»
فردین یزدانی، پژوهشگر اقتصادی، درباره دلایل گسترش خرید اقساطی در ایران به اقتصادنیوز می‌گوید:«اولین موضوعی که صاحبان کسب‌وکار با آن مواجه می‌شوند، نبود نقدینگی است. مردم دیگر پول نقد ندارند. وقتی خرید نقدی ممکن نیست، فروشنده هم برای حفظ بقا به فروش اقساطی روی می‌آورد. این روند، کم‌کم به یک عرف اقتصادی و فرهنگی تبدیل شده است.»
حتی قصابی ها هم گوشت را قسطی می فروشند
یزدانی توضیح می‌دهد:«خرید اقساطی بیشتر در کالاهای میان‌رده مثل لوازم خانگی، مبلمان یا خودروهای متوسط دیده می‌شود. در کالاهای اساسی، ساختار فروش اقساطی هنوز فراگیر نشده، اما نمی‌توان نادیده گرفت که در برخی مناطق تهران، حتی قصابی‌ها گوشت را هم قسطی می‌فروشند.»
یزدانی اما بخشی از خریدهای قسطی را نیز مربوط به نمایش اجتماعی می‌داند:«در مورد برخی کالاهای لاکچری، پدیده تظاهر به رفاه دیده می‌شود. اما در مجموع، عامل غالب، فقر است نه میل به نمایش.»
آیا خطر شکل‌گیری «حباب بدهی» وجود دارد؟
یزدانی در پاسخ به این سؤال که آیا خریدهای قسطی می‌توانند منجر به بحران بدهی خانوار شوند، می‌گوید:«اگرچه ساختار نظام اعتباری ما مانند آمریکا نیست که حباب بدهی خانوار شکل بگیرد، اما برای خانوارهایی که چند جا از پلتفرم‌ها اعتبار می‌گیرند، ریسک قابل توجهی وجود دارد. همین‌طور برای کسب‌وکارهایی که بدون محاسبه ریسک، بیش‌ازحد به فروش اقساطی متکی می‌شوند هم این خطر وجود دارد.»
قسط، تسکینِ کوتاه‌مدت، بحرانِ بلندمدت؟
پدیده خریدهای اقساطی، بازتابی است از واقعیتی تلخ: قدرت خرید ایرانی‌ها هر روز کمتر می‌شود، اما میل به مصرف (چه از سر ضرورت و چه از سر تظاهر) همچنان زنده است.
اگر سیاست‌گذار اقتصادی به جای انفعال، چارچوبی برای نظارت و شفاف‌سازی در حوزه اعتبار پلتفرمی ایجاد نکند، آنطور که کارشناسان می‌گویند ادامه روند مسیر فعلی بدون نظارت‌های لازم ممکن است ما را از رکود به یک بحران مالی بزرگ‌تر برساند.
.gif)
.gif)
0 دیدگاه