آخرین اخبار
نگاهی به دو هفته زد و خورد و جنگ لفظی؛
جمهوری آذربایجان و ارمنستان وارد دور تازهای از درگیریهای مرزی شده اند که تا کنون دست کم ۱۶ کشته بر جای گذاشته است.
۱۲ ژوئیه، ۲۲ مرداد ماه، دور تازهای
از درگیریهای مرزی میان نیروهای ارمنستان و جمهوری آذربایجان در گرفت که
به گفته طرفین دست کم ۱۶ کشته بر جای گذاشت. این درگیری شدیدترین مورد از
سال ۲۰۱۶ به این سو بوده است و اگرچه فعلا از تنشها کاسته شده، اما وضعیت
همچنان شکننده است و جنگ لفظی میان دو کشور جریان دارد. اندیشکده «موقوفه
کارنگی» به ابعاد مختلف این درگیری پرداخته است.
چه اتفاقی افتاد؟
درگیری دو هفته پیش که دست کم ۱۶ کشته بر جای گذاشت، خونینترین دوره از زمان جنگ چهار روزه جمهوری آذربایجان و ارمنستان در آوریل ۲۰۱۶ بوده است.
دو کشور از زمان فروپاشی شوروی بر سر منطقه ناگورنو قره باغ با یکدیگر نبرد کرده اند. در سال ۱۹۹۴ باکو و ایروان تن به آتش بس دادند که دورهای از ثبات نسبی را به همراه داشت. درگیریهای گاه و بیگاه اگرچه همواره در خط تماس ناگورنو قره باغ وجود داشته، اما این بار تنشها فراتر از گذشته رفت و منطقه «تاووش» در شمال شرق ارمنستان شاهد درگیری بود. زد و خورد در این منطقه که روستاهایی دو سوی مرز مستقر هستند به کشته شدن یک شهروند سالخورده آذربایجانی منجر شد.
چه کسی شروع کرد؟
مشخص نیست که این دور از درگیریها را چه کسی آغاز کرده و دو کشور مانند همیشه دیگری را متهم میکنند. باکو میگوید ارمنستان حملهای را علیه نیروهای خط مقدم آذربایجان تدارک دید و روستاهای منطقه «تاووز» را که هم مرز «تاووش» ارمنستان است، گلوله باران کرده است. ایروان هم در مقابل ارتش آذربجان را به تلاش برای شکستن خط مرزی متهم میکند. ۱۶ ژوئیه آذربایجان تهدید کرد که نیروگاه هستهای ارمنستان که در نزدیکی پایتخت این کشور قرار دارد و بیش از نیمی از برق آن را تامین میکند هدف قرار خواهد داد. وزارت خارجه ارمنستان این تهدید را در راستای نسل کشی خواند.
همزمان، الهام علیف، رئیس جمهور آذربایجان، ایلمار ممدیاروف را که از سال ۲۰۰۴ هدایت وزارت خارجه را بر عهده داشت به اتهام این که «مذاکراتی بی معنا» با ارمنستان دارد، برکنار کرد. او وزیر پیشین آموزش، جیحون بایراموف، را که سابقه کمی در سیاست خارجی دارد جایگزین ممدیاروف کرد. وضعیت همچنان شکننده است. ایروان مدعی شد یک حمله آذربایجان در روز ۲۱ ژوئیه را دفع کرده است. باکو این اتهام را رد کرد.
واکنش نیروهای داخلی دو کشور چه بوده است؟
هر دو کشور شاهد پشتبیانی در داخلی بودند. نخست، چهرههای مخالف با دولت اختلافاتشان را کنار گذاشته و از نیروهایشان حمایت کردند. البته در آذربایجان احساسات هواداران جنگ که شب ۱۴ ژوئیه در میدان «آزادلیق» تجمع کرده بودند از کنترل خارج و به نوعی به طغیان خشم ضددولتی و ضدپلیس تبدیل شد. گروه کوچکی به ساختمان پارلمان حمله کردند و پلیس برای کنترل اوضاع از گاز اشک آور، گلوله پلاستیکی و ماشین آب پاش استفاده کرد. اعتراضات به خاطر نارضایتی اجتماعی ناشی از رکود اقتصادی، شیوع کرونا و خشم از خشونت پلیس بالا گرفته است.
در ارمنستان جبهه بندی سیاسی به ویژه در رابطه با واکنش نقد برانگیز دولت «نیکول پاشینیان» به شیوع ویروس کرونا، همچنان شدید است، اما درگیریهای مرزی موجب شده است مسائل داخلی، دست کم از طرف مخالفان دولت در پارلمان، کنار گذاشته شود. با این وجود افراطیهای راست گرا و اعضای دولت سابق که در «انقلاب مخملی ۲۰۱۸» از قدرت کنار گذاشته شدند، رویکرد منتقدانه تری اتخاذ کرده اند. با این وجود پاشینیان و «اتحاد گام من» از مشروعیتی فزاینده برخوردار خواهند شد و احتمالا آسب چندانی از این توفان نمیبینند. همچنین با توجه به موضع سرسختانه دو کشور، پیدا کردن راه حلی بر مبنا گفتگو به نظر دشوار است.
واکنشهای بین المللی چگونه بود؟
«گروه مینسک» که با ریاست مشترک فرانسه، روسیه و ایالات متحده از زمان اعلام آتش بس در سال ۱۹۹۴ از طرف «سازمان امنیت و همکاری در اروپا» مامور میانجی گری در قضیه درگیری ناگورنو قره باغ است، به هر دو طرف تاکید کرد که به آتش بس پایبند باشند، به مذاکره بازگردند و اظهارات آتش افروزانه خود را متوقف کنند.
تا کنون روسیه فعالترین میانجی بوده است و سرگئی لاوروف، وزیر خارجه، با هر دو کشور تماس تلفنی داشته است. شورای امنیت روسیه نشستی پشت دربهای بسته برگزار کرد و ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور، خواستار کاهش تنش شد. روسیه البته خود بخشی از مشکل هم هست. این کشور برای طرفین درگیری سلاح ارسال میکند، اقدامی که رنجش ارمنستان را به عنوان متحد رسمی روسیه به همراه داشته است. روز ۱۷ ژوئیه هم روسیه با اعلام آماده باش در مناطق نظامی جنوبی و غربی خود که شامل مرز با آذربایجان هم میشود، باکو را هراسان کرد.
در ترکیه، رئیس جمهور رجب طیب اردوغان به صورت عمومی از متحد خود حمایت کرد. باکو معاون وزیر خارجه را به آنکارا فرستاد و حلوصی آکار، وزیر دفاع ترکیه، وعده کمک داد و مدعی شد ایروان هزینه تنش زاییهای اخیر را پرداخت خواهد کرد. اسرائیل هم در سالهای اخیر تسلیحات پیشرفتهای در اختیار آذربایجان قرار داده است. ارمنستان روز ۲۱ ژوئیه یک پهپاد اسرائیلی سرنگون شده را به نمایش گذاشت. در همین حال، ایران که همسایه دو کشور است وعده کمک به میانجیگری میان طرفین درگیری را داده است.
مقامات آمریکایی اما توجه کمی به این درگیری داشته اند. مایک پومپئو، وزیر خارجه، در جریان گفتگوی تلفنی ۱۳ ژوئیه با لاوروف اشارهای به این موضوع نکرد و دو روز بعد در یک نشست مطبوعاتی اظهارنظر کرد. با وجود آن که چهار سال از حضور دونالد ترامپ در کاخ سفید میگذرد، دولت او هنوز سیاست مشخصی برای قفقاز نداشته و موجب ایجاد خلائی شده که قدرتهای دیگر، از جمله ایران و روسیه، مشتاق پر کردن آن هستند.
نظر شما