نگاهی به پرونده های فساد مالی از زمان قاجار تاکنون

حكايت تازه اي نيست. به درازاي تاريخ قدمت دارد . سوء استفاده از موقعيت . تلاش براي كسب بيشترين . دور زدن هنجارها و قوانين براي كسب پول و قدرت . متهمانش در تاريخ نيز بي شمارند . از ميرزا آقاخان نوري ، صدراعظم دستگاه ناصري گرفته تا آشناي گمنام يك كارگزار ساده دستگاه اجرايي . سرنوشت مفسدان اقتصادي تاريخ كمابيش مشابه است . بيشترشان سر سالم به گور نمي برند . يكي آبرو مي بازد و ديگري هم جان و هم آبرو . ميرزا آقاخان هر چند امان نامه اي براي جانش از ناصرالدين شاه داشت اما آبرو از كف داد و شايد به ثروتي دلخوش بود كه از راه فروش وطن به دست آورده بود . در ازاي همكاري هايش با رفقاي انگليسي كه تحت الحمايگي انگليس را بر تاج كياني ايران ارجح مي دانستند ، معادل 500 هزار تومان ليره طلاي انگليس را دريافت كرد كه اتفاقا تقلبي بود .

سكه ها ، خرج نشده در زير زمين خانه اش يافت شدند و بعد بود كه فهميد ثروتش نيز مانند خودش تقلبي از آب درآمده است . اين درسي بود براي همه مفسداني كه فكر مي كردند با تقلب مي شود پولي گرفت . در نامه اي كه مخالفان ميرزا اقاخان نوري بابت شكايت از وي و شرح خيانتهايش به شاه وقت نوشتند، بر دست داشتنش در قتل اميركبير نيز تاكيد كرده بودند . با اين حال كنت دوگوبينو تفسيري جذاب و قابل توجه از مردي دارد كه در آخر كار نه پايگاهي برايش ماند و نه حيثيتي در انظار .

گوبينو ميرزاآقا خان را اين گونه توصيف مي كند . «[نوری] فقط چند ساعت در اوایل صبح می‌خوابد و سراسر روز و تقریباً تمامی شب را کار می‌کند. می‌خواهد همه چیز را، داخله، خارجه، مالی، جزائی، تجاری، زیر نظر داشته باشد. باقی وزرا اسمی بیش نیستند و اهمیتی ندارند؛ و صدراعظم وظایف آنان را انجام می‌دهد. جمع منشی دائماً دورش حلقه زده‌اند و او حکم صادر می‌کند و آن‌ها در حضورش می‌نویسند و مهر می‌کند و خود شخصاً به پیک می‌سپارد... حرفی خانگی در تهران یا جای دیگر نیست که وی لطیفه‌ای درباره آن نداند و از آن جا که حافظه‌ای تحسین برانگیز و روحیه‌ای بشاش دارد، و کلیه خانواده‌ها و خویشان و بستگان آن‌ها را در ایران می‌شناسد، یکی از دل پذیرترین و سرزنده ترین قصه گویانی است که می‌توان پای صحبتشان نشست.»

گوبينو خاورشناس ، شاعر، مورخ، محقق و ديپلمات فرانسوي بود كه در عمر 66 ساله اش دو بار به ايران سفر كرد و بار دوم سه سالي به عنوان سفير فرانسه در ايران حضور داشت .  اولين فساد عصر نوين اما در شبكه بانكي رقم خورد . نخستين اختلاس بانكي را در ايران اولين مديرعامل بانك ملي رقم زد . مديري آلماني به نام "ليندن بلات" . معاون وي "فوگل" نيز به دليل دست داشتن در اين اختلاس با پنهان شدن در صندوق عقب خودرو از مرزها گريخت و از بغداد راهي بيروت شد اما وقتي فشار ايران براي بازپس گرفتنش افزايش يافت و حمايتي از سوي دولت آلمان نديد ، خودكشي را به بازگشت به ايران ترجيح داد .

بلات اما كه پشتگرم به عنوان و منصب مرد شماره دوي آن روزگار ايران ، تيمورتاش اقداماتش را انجام داده بود ، به ايران آمد و محاكمه شد . جريمه و زندان تاوان كاري بود كه انجام داد . تيمورتاش ، خود  از اين اختلاس جان سالم به در نبرد . بهانه را پيش از اختلاس به دست "او" داده بود . رضا شاه كه رابطه اش با تيمورتاش تيره شده بود، تصميم گرفت اين كدورت را با مرگ وي پاك كند . تيمورتاش در زندان بود كه به دست پزشك احمدي كشته شد تا پرونده اولين اختلاس نيز مانند بسياري ديگر از پرونده هاي دوران ديكتاتور مبهم باقي بماند . ابهام ذات جدايي ناپذير پرونده هايي است كه به فساد گره مي خوردند و در آن دوران و بعدترها  هر چه مي گذشت بايد سر به مهر مي ماند . اين ها دو نمونه تاريخي بودند از مفسده . هر چه هست فساد چيزي است شبيه "دويدن روي يخ" .

در هواي ملس بهاري ، وقتي يخ ها نازك نازك مي‌شوند . دير يا زود يخ ها مي شكنند و سر تا پاي مفسدان در آب پنهان شده زير يخ ها خيس خواهد شد . پرونده هايي كه ممهور به مهر فسادند افزايشي قابل توجه يافته است چند سال پيش تر رهبري در فرماني هشت ماده اي ، مسئولان نظام را به مبارزه اي جدي با فساد فراخوانده بودند و در اين فرمان نقشه راه را مشخص كرده بودند اما به نظر مي رسد دولت ها و نهادهاي نظارتي اما راهي جز اجراي اين فرمان را رفته اند و انگيزه رشد سريع نيز هرگز نتوانسته است مفسدان اقتصادي را لحظه اي به حال خود رها كند .

  يازدهمين دولت جمهوري اسلامي ايران حالا مبارزه جدي و مستمر با فساد را در دستور كار خود قرار داده است . آنچه در سال هاي 1384 تا 1392 رخ داد نكات قابل بررسي فراواني را در دل دارد ، توصيف اين سالها را شايد بتوان از زبان جعفري دولت آبادي، دادستان عمومي و انقلاب تهران دريافت ، وقتي گفت: "از سال 90 به بعد كه از جريان فتنه 88 و پرونده هاي مربوط به آن دور شديم ، بيشترين درگيري ما در دادسرا مربوط به مباحث اقتصادي بوده است . شايد بررسي آنها راهي باشد براي بستن درهايي كه مفسدان آن را به روي خود مي گشودند . "اين هم از شايدهاي تاريخ است.