رئیس کارشناسان تیم مذاکره کنندگان ایران در یادداشتی به مهمترین دستاوردهای اجرای 'برجام' در مدت زمان اجرای آن پرداخته و آثار آن را مورد بررسی قرار داده است.
کد خبر: ۳۴۲۶
تاریخ انتشار: ۲۹ اسفند ۱۳۹۴ - ۱۹:۴۴        19 March 2016
در این یادداشت به قلم حمید بعیدی نژاد که در ویژه نامه نوروزی روزنامه ایران انتشار یافته آمده است: ١- چند هفته از اجرایی شدن برجام می گذرد و مهم ترین امری که جامعه ما مایل است از آن مطلع باشد دستیابی به یک ارزیابی واقع بینانه از نحوه اجرای تعهدات مندرج در برجام از طرف مقابل و دستاوردهای عینی از اجرای برجام برای ایران است. برای آنکه بتوانیم به چنین ارزیابی برسیم، اشاره به محورهای اصلی اجرای برجام و آثار آن اجرا برای ایران است.
٢- بی شک مهم ترین دستاورد و اثر عینی برجام از بین بردن ایران هراسی در سطح جهانی بوده است. شورای امنیت با صدور 6 قطعنامه تحریمی برنامه هسته ای ایران را تهدید علیه صلح و امنیت جهانی تشخیص داده بود و از همه کشورها خواسته بود با این تهدید مقابله نمایند. با فشارهای مضاعف همزمان امریکا علیه ایران و بویژه با فشارهای سیاسی صهیونیست ها اقدامات ایران هراسانه به یک دستور کار مشخص سیاسی برای کشورهای غربی تبدیل شده بود و مراکز و مؤسسات مهم و تصمیم ساز غربی از هیچگونه اقدامی برای گسترش این ایران هراسی دریغ نمی ورزیدند. ایران هراسی به یک قاعده تبدیل شده بود.
خوشبختانه با توافق در مورد برجام طرح ایران هراسی به محاق فراموشی رفت و با اشتیاقی که برای کار با ایران به وجود آمده است روابط ایران با کشورهای مختلف جهان در عالی ترین سطح و با سرعتی زیاد آغازی پرشکوه یافته است. در همین فرصت کوتاه پس از برجام با سفر رئیس جمهوری و وزیر خارجه ایران به کشورهای دیگر و همچنین سفر مقامات عالی دیگر کشورها به تهران، قراردادها و توافق های بسیاری برای از سرگیری روابط در همه زمینه ها منعقد شده است.
٣- رئیس جمهوری اتریش و چین از نخستین سرانی بودند که بلافاصله پس از برجام به ایران سفر کردند. ایران و اتریش امکان کار مشترک در خصوص انرژی و دیگر حوزه های فنی و مهندسی دارند و میزبانی مذاکرات هسته ای توسط اتریش فرصت خوبی را برای دو کشور جهت گسترش روابط فراهم نموده است.
همچنین حدود 14 سال (2002 میلادی) از سفر رئیس جمهوری اسبق چین (جیانگ زمین) به ایران می گذشت که شی جین پینگ رئیس جمهوری خلق چین در رأس هیأتی سیاسی - اقتصادی شامل سه معاون نخست وزیر و 6 وزیر، هیأتی از بازرگانان و رسانه های چینی در هفته گذشته به تهران آمد. سفر شی جین پینگ در هفته دوم پس از لغو تحریم ها به ایران و بلافاصله پس از سفر به عربستان و مصر در شرایط پر تنش ریاض- تهران، نشان می دهد چینی ها به آرامش و گسترش روابط راهبردی خود در قلب انرژی جهان می اندیشند. دو کشور پس از اجرایی شدن برجام و لغو تحریم ها درصدد آن هستند با دستیابی به توافق گسترده، روابطی مبتنی بر «مشارکت جامع راهبردی» بنا کنند. پایه گذاری روابط راهبردی 25 ساله، امضای 17 سند همکاری و رساندن سطح تبادل تجاری به 600 میلیارد دلار در 10 سال آینده از مهمترین نتایج سفر شی جین پینگ رئیس جمهوری چین به تهران و ملاقات های او با مقامات ارشد جمهوری اسلامی ایران به حساب می آید.
٤- سفر دکتر روحانی به همراه 6 وزیر به ایتالیا و فرانسه که قرار بود پیش از این انجام شود و به دلیل اقدامات تروریستی در فرانسه به تأخیر افتاده بود، نخستین سفر رئیس جمهوری ایران پس از 11 سال به کشورهای عضو اتحادیه اروپا محسوب می شود.
مهم ترین دستاورد سفر 3 روزه رئیس جمهوری اسلامی ایران به ایتالیا، امضای 14سند همکاری دوجانبه در زمینه های اقتصادی و تجاری به ارزش حدود 17 میلیارد دلار بود.
دکتر روحانی که در صدر یک هیأت سیاسی و اقتصادی 120 نفره به ایتالیا رفته بود، علاوه بر دیدار و گفت و گو با سرجو ماتارلا رئیس جمهوری و متئو رنتزی نخست وزیر ایتالیا، از مناطق باستانی رم قدیم و آثار چند هزار ساله برجای مانده در پایتخت ایتالیا همچون مجموعه سنگی عظیم کلوسئو نیز بازدید کرد.
دکتر روحانی همچنین در سفر به ایتالیا، به واتیکان نیز رفت و علاوه بر پاپ فرانسیس رهبر مذهبی کاتولیک های جهان با نخست وزیر واتیکان نیز دیدار و درباره روابط دو جانبه، مسائل منطقه ای و جهانی گفت و گو کرد.
واتیکان کشوری مستقل و در قلب رم قرار دارد و دیدار هفته دوم بعد از اجرایی شدن برجام دکتر روحانی با پاپ، نخستین دیدار رئیس جمهوری ایران با رهبر مذهبی کاتولیک ها پس از 16 سال (از سال 1999) بود.
٥- دکتر حسن روحانی در شرایطی در صدر یک هیأت سیاسی - اقتصادی به پاریس وارد شد و مورد استقبال فرانسوا اولاند رئیس جمهوری فرانسه قرار گرفت، که این سفر به خاطر حملات تروریستی (آبان ماه) گروه داعش در پاریس به تعویق افتاده بود.
روحانی در این سفر 2 روزه پیش از دیدار با فرانسوا اولاند همتای فرانسوی خود با حدود 20 نفر از صاحبان صنایع فرانسه دیدار کرد. بیشتر تحلیلگران اهداف این سفر را برقراری روابط اقتصادی میان دو کشور پس از تنش های مربوط به پرونده هسته ای و تحریم های تحمیل شده بر ایران در 10 سال گذشته ارزیابی کردند.
امضای 20 سند همکاری از جمله خرید 118 فروند هواپیمای ایرباس به ارزش تقریبی 23 میلیارد یورو (معادل 25 میلیارد دلار)، تفاهم همکاری سرمایه گذاری مشترک شرکت پژو- سیتروئن و کارخانه ایران خودرو مبنی بر سرمایه گذاری 400 میلیون یورو (436 میلیون دلار) در طول پنج سال در ایران و امضای قرارداد با شرکت توتال مبنی بر خرید 150 تا 200 هزار بشکه در روز نفت خام از ایران، از دستاوردهای سفر رئیس جمهوری ایران به فرانسه به شمار می آید. سال 2015 میلادی سیصدمین سال روابط سیاسی میان ایران و فرانسه محسوب می شود. آخرین بار نیز 17 سال پیش بود (سال 1998) که برای نخستین بار رئیس جمهوری ایران به فرانسه رفته بود.
٦- در هفته سوم بعد از اجرایی شدن برجام دکتر ظریف وزیرامورخارجه کشورمان پس از 12 سال راهی لندن پایتخت انگلستان شد تا در اجلاس بین المللی کمک به مردم سوریه شرکت کند. مسأله جمع آوری کمک های بشردوستانه برای بیش از 13 میلیون تن که از بحران انسانی در سوریه رنج می برند و همچنین بیش از 4 میلیون سوری که از کشورشان گریخته اند، در نشست لندن بررسی شد. دکتر ظریف در حاشیه اجلاس لندن علاوه بر مقامات سیاسی برخی از کشورهای جهان در این سفر با دیوید کامرون نخست وزیر، فیلیپ هاموند وزیر امور خارجه، جورج آزبورن وزیر دارایی انگلیس، لرد لامونت فرستاده تجاری انگلیس به ایران، جرمی کوربین رهبر حزب کارگر و ریچارد بیکن رئیس گروه دوستی ایران و انگلیس دیدار و گفت و گو کرد.
در طی این دیدار وزیران خارجه ایران و انگلیس تصمیم گرفتند که صدور ویزای سفارتخانه های دو کشور در تهران و لندن آغاز شود که گام مهمی برای تسهیل کار کنسولی ایرانیان است. رئیس دستگاه دیپلماسی با حضور در پارلمان انگلیس توافق هسته ای را گامی مثبت در بهبود روابط میان ایران و جامعه جهانی برشمرد.
٧- در این فرصت کوتاه پس از برجام علاوه بر این دیدارها هفته ای نیست که یک هیأت عالیرتبه برای تعمیق روابط با ایران به تهران سفر نداشته باشد. در دیدار رؤسای جمهوری سوئیس، غنا و آذربایجان که هر یک با دستور کار مشخصی برای بنیان گذاردن روابطی پایدار به ایران می آمدند تفاهمنامه ها و قراردادهای مهمی هم بین دو طرف منعقد شده است.
بدین ترتیب تمامی رؤسا یا وزیران امور خارجه کشورهای 5+1 شامل چین ، روسیه، فرانسه، انگلستان، آلمان و اتحادیه اروپایی همه در صدر هیأت های سیاسی، اقتصادی و تجاری به ایران سفر داشته اند و حتی برخی مانند وزیر خارجه آلمان برای دومین بار پس از برجام به ایران آمده بودند. این سفرها از تمامی قاره ها و مناطق و با هدف ارتقای روابط در همه سطوح سیاسی و اقتصادی و علمی صورت می گیرد. از جمله در جریان سفر معاون نخست وزیر تایلند در امور اقتصادی به ایران که در صدر یک هیأت بلندپایه شامل 70 نفر، از جمله وزیران امور خارجه، علوم و فناوری، دارایی، انرژی، بازرگانی و رؤسای سازمان های گردشگری، شورای تجارت و فدراسیون صنعت و گروهی از بانکداران و بازرگانان انجام می شد، اسناد همکاری تهران - بانکوک در بخش های بازرگانی، نانوتکنولوژی، دارویی و بیوتکنولوژی به امضا رسید.
٨- بنابراین آنچه می توان بر آن تأکید کرد پایان ایران هراسی و آغاز دوره ای از همکاری های ایران با کشورهای مختلف از غرب و شرق و درحال توسعه است که نوید تحولات مهمی را در عرصه های مختلف سیاسی، بین المللی، صنعتی، فرهنگی و علمی می دهد.
٩- تشدید تلاش های بین المللی در خصوص حل بحران سوریه به موازات نهایی شدن برجام را واقعاً باید از آثار سیاسی و بین المللی برجام دانست. امریکا، کشورهای غربی و متحدین منطقه ای آنها که همواره ایران را متهم به دخالت های غیرمسئولانه در سوریه می کردند حالا با استفاده از شرایط مناسب سیاسی پسابرجام مشارکت ایران را بخش بسیار مهمی از راه حل سوریه می دانستند. خوشبختانه تلاش های به عمل آمده در چارچوب گروه بین المللی سوریه که ایران یکی از اعضای آن بشمار می آید به ابتکار تصویب قطعنامه شورای امنیت و تعیین نقشه راهی برای حل بحران سوریه منجر شد و بعد از آن تلاش های سیاسی برای آغاز گفت و گوهای سوری-سوری و به دنبال آن اعلام آتش بس در سوریه به دست آمد. خوشبختانه در سایه این تلاش ها مردم سوریه برای نخستین بار پس از چند سال می توانند طعم صلح و آرامش را در شهرهای خود حس کنند.
١٠- اما مهم ترین دستاورد دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران موفقیت در لغو تحریم ها و تلاش بر تضمین از بین رفتن محدودیت ها علیه بخش های اقتصادی و بانکی ایران در دوره پسا برجام است. بعد از دوره ای طولانی از اِعمال محدودیت ها و ممنوعیت ها علیه ایران، طبیعتاً انتظار لغو این ممنوعیت ها از اولویت های کشورمان در دوره پسابرجام است. این هدف در طول تمامی مشورت ها و بحث ها با اعضای 1+5 یک و در جریان دیدارهای رسمی با رؤسا و مقامات عالی کشورهای دیگر بخوبی به عنوان یک اولویت پیگیری شده است که خوشبختانه نتایج مهمی در برداشته است.
١١- اما به نظر می رسد که در کنار تلاش های جدی کشورمان برای تحقق بخشیدن عملی به لغو محدودیت ها بعد از توافق برجام، یک سوءبرداشتی در داخل کشورمان نسبت به نحوه اجرای برجام و اتخاذ اقدامات مشخص در مبادلات تجاری و اقتصادی و همچنین تبادلات بانکی و مالی از سوی کشورهای دیگر وجود دارد. گاهی مشاهده می شود که این سوءبرداشت بویژه در خصوص نقش و وظیفه کشورهای اروپایی و امریکا در لغو تحریم ها موجب یک کرختی و بی حرکتی در طرف بنگاه های تجاری و بازرگانی طرف ایرانی می شود.
١٢- باید روشن باشد که آنچه طرف امریکایی و اروپایی در برجام متعهد شده اند، لغو تمامی صادرات از جمله نفت و گاز و پتروشیمی و کشتیرانی و حمل و نقل و خارج کردن تمامی شرکت های مربوط از فهرست شرکت های تحت تحریم از یک طرف و لغو تحریم ها و محدودیت های اقتصادی، مالی، بانکی و تجاری علیه ایران و شرکت های ایرانی از سوی دیگر است. اما بی شک لغو محدودیت ها و تحریم ها الزاماً به معنای برقرار شدن فوری و خود بخود تمامی روابط عادی بازرگانی، اقتصادی و بانکی میان ایران و دیگر کشورها نیست، بلکه شرط لازم آن است. ما باید از شرایط لغو تحریم ها و محدودیت ها استفاده کامل را ببریم و با تلاش مضاعف خود تمامی روابط اقتصادی، بازرگانی و بانکی و مالی از دست رفته در این سالیان گذشته را باز سازی و برقرار کنیم. تصور اشتباهی که اینجا وجود دارد آن است که این روابط بدون تلاش ما باید خودکار برقرار شوند. این یک برداشت قطعاً نادرست است که فکر کنیم همه برای برقراری این روابط با ایران خود پیشقدم خواهند شد. طبیعی است که بسیاری از کشورها و شرکت ها خود پیشقدم خواهند شد اما بخشی از بزرگ ترین شرکت ها و مؤسسات مالی و بانکی در کشورهای غربی که بدلیل جریمه های سنگینی که برای روابط گذشته خود با ایران پرداخته اند قدری احتیاط بیشتری خواهند کرد. این طرف ایرانی است که باید با ابتکار عمل و برنامه دقیق به سمت برقراری روابط با این گونه مؤسسات وارد عمل شوند. آنچه برجام ایجاب می کند لغو تحریم هاست و برقراری روابط اقتصادی و بانکی به عهده کشور ما و نمایندگان طرف های مقابل ماست که به تلاش و حرکت مستمر و پیگیری مداوم نیاز دارد.
١٣- یکی از تحریم های اصلی ظالمانه علیه ایران تحریم علیه صادرات نفت ایران بود که باعث شد از حداقل حدود هفت سال پیش صادرات نفت ایران از دو و نیم میلیون بشکه بتدریج کاهش و از چهار سال پیش به یک میلیون کاهش پیدا کند و اگر تفاهم هسته ای نبود باز هم به سیر نزولی خود ادامه می داد. نخستین مقاصد تحریم نفت ایران، اروپا بود که صادرات نفت ایران به آن کشورها در چند سال گذشته به صفر رسید. متأسفانه سهم کاهش سهام نفتی بازار ایران را سریعاً رقبای ایران بویژه عربستان گرفتند. عربستان امروز بیش از 10 میلیون بشکه نفت در روز صادر می کند که سهم یک میلیونی ایران در برابر آن بسیار ناچیز است. اما فارغ از مسائل مختلف، افزایش صادرات نفت ایران در سایه لغو تحریم های نفتی بسیار مهم است. خوشبختانه قدم اول را ایران محکم برداشت و روز گذشته بعد از چند سال نخستین محموله های نفت ایران در سه محموله به ارزش چهار میلیون تن به مقصد اروپا صادر شد. این صادر کردن نفت به اروپا نتیجه یک کار منسجم و پیگیر در دوره مذاکرات و پس از آن بود که خوشبختانه عملیاتی شد. برای آغاز دوباره صادرات نفت چند کار لازم بود انجام گیرد:
١- لغو تحریم ثانویه امریکا بر صادرات نفت ایران،
٢- لغو تحریم اروپا بر واردات نفت ایران،
٣- لغو تحریم ثانویه امریکا و اروپا بر حمل نفت ایران توسط نفتکش های بین المللی،
٤- لغو تحریم ثانویه امریکا و اروپا بر بیمه نفتکش های نفتی،
٥- لغو تحریم اتحادیه شرکت های بیمه معروف به پی اند آی در امریکا و اروپا که بیمه نفتکش های نفتی در برابر حوادث غیرمترقبه در دریا را بر عهده دارند.
با وجود آنکه همه این موارد برای صادرات نفت ایران به اروپا لازم بودند هر یک از این موارد به طور جداگانه به تلاش های منسجم و کار دقیق نیازمند بوده اند که به لطف الهی با کار مذاکراتی فشرده در سطوح سیاسی و فنی با امریکا و اروپا نهایی شدند.
قصد ایران آن است که در دو مرحله صادرات نفت خود را ابتدا با 500 هزار بشکه افزایش به یک و نیم میلیون بشکه در روز برساند. بازاریابی نفت البته در این مقطع از وضعیت بازار خود پیچیدگی های زیادی دارد که همین اقدامات اخیر نشان از زحمات متخصصین ما و اشتیاق اروپا به از سرگیری کار با ایران دارد.
١٤- تحریم های هواپیمایی علیه ایران از سوی امریکا قدیمی ترین نوع تحریم هاست که از اوایل انقلاب علیه ایران اعمال شدند و دسترسی کشورمان را به هواپیماهای جدید و ایمن ممنوع کردند. شرکت های بزرگ هواپیمایی یا مانند بوئینگ، امریکایی هستند یا مانند ایرباس قطعات مهمی از آنها امریکایی هستند که در هر دو صورت امکان دسترسی ایران به هواپیماهای مدرن را غیر ممکن ساخته بود. این بتدریج باعث شد که هواپیماهای ایرانی از رده خارج شوند و ایرلاین های خارجی جای هواپیمای ملی ایران را در سفرهای خارجی بگیرند. ایرلاین های خارجی روزانه از طریق صد پرواز، مسافرین ایرانی را با ترانزیت به کشورهای مختلف آسیا، اروپا و کانادا می برند که سودهای هنگفتی را متوجه این شرکت های خارجی می کند. چهارمشکل عمده تحریم شرکت های ایرانی، کمبود هواپیما، کمبود قطعات، مشکل تعمیرات وبالاخره ممنوعیت شرکت های نفتی خارجی برای عرضه سوخت به هواپیماهای ایرانی در فرودگاه های خارجی بوده اند. خوشبختانه این محدودیت ها همه بر اساس توافقات جدید برداشته شده اند و صنعت هوایی ایران در آستانه یک تحول عمده قرار گرفته است. امیدواریم که بتوانیم با کار بیشتر سهم پروازهای از دست رفته خود در سال های اخیر را بگیریم و ایرانی بتواند با هواپیمای ایرانی پرواز کند. جمعیت 80 میلیونی فعال ایرانی می تواند موتور حرکت جدی صنعت هوایی در داخل و خارج کشور باشد و این صنعت می تواند بازار مناسبی را برای جذب جوانان کشورمان فراهم کند.
قرارداد جدید ایران با ایرباس در جریان سفر رئیس جمهوری ایران به پاریس نخستین فرصتهای لازم را برای صنعت هوایی ایران فراهم خواهد کرد. آری زنگ های خطر بخصوص برای شرکت های همسایه که واقعاً با وجود استفاده سرشار از بازار ایران درحق ملت ما حق شناسی نداشتند به صدا درآمده است.
١٥- لغو تحریم های بانکی از مهم ترین تعهدات کشورهای 1+5 یک بر اساس برجام بوده است. با توجه به جریمه های بسیار سنگین دولت امریکا علیه بانک های بزرگ جهان که با ایران در گذشته کار می کرده اند، این بانک ها در ورود به بازار ایران با تأنی عمل خواهند کرد. اما این به معنی تردید در لغو تحریم ها نیست. بعد از برجام با ارتباطات مؤثر طرف های ایران و اشتیاق طرف های خارجی، ارتباطات بسیاری میان بانک ها و مؤسسات مالی ایرانی با طرف های امریکایی واروپایی شکل گرفته است که می تواند براحتی توسعه یابد.
یکی از شرایط لازم برای برقراری دوباره مراودات مالی و اداری میان بانک ها و مؤسسات مالی اتصال سوییفت است که از روز اول لغو تحریم ها در دستور کار بانک های ایرانی قرار گرفت و الان خوشحالیم که تمامی بانک های ایرانی که از فهرست تحریم خارج شده اند به سوییفت وصل شده اند.
به هر صورت همان طور که توضیح داده شد امروزه تمامی تحریم ها علیه کار بانکی با ایران لغو شده است و بر ماست که زمینه های بازسازی دوباره همکاری های بانکی را اجرایی کنیم. بدیهی است که اگر بانکی نه به علت سیاست مدیدیت خود بلکه بدلیل ملاحظات یا مخالفت های ساز و کارهای نظارتی امریکا و اروپا در کار با نظام بانکی ایران تردید داشته باشد، این تعهد برای اروپا و امریکا وجود دارد که نگرانی های این بانک ها را حل و فصل کنند وگرنه خلاف تعهدات خود در برجام عمل کرده اند.


برچسب ها: برجام
نظر شما
نام:
ایمیل:
* نظر: